5 powodów, by regularnie medytować.
W jaki sposób medytacja działa na pracę mózgu, dlaczego poprawia pamięć, redukuje stres, zwiększa odporność, zmniejsza poziom lęku i zapewnia emocjonalną stabilność?
Medytacja jest praktyką, w której zamykamy się na zewnętrzny świat, by otworzyć się na wewnątrzną ciszę. Dawniej znana jedynie mnichom i joginom, dziś medytacja oferuje wszystkim zmęczonym i zestresowanym spokój umysłu i samopoznanie. Mimo rosnącej popularności nie brakuje jednak mitów dotycząceych tej formy aktywności. Tymczasem badania naukowe dostarczają szereg argumentów na rzecz medytacji. Proste ćwiczenia, w których zamykamy oczy i wyciszamy się, by dostroić się do samych siebie niosą długofalowe korzyści dla naszych ciał i umysłów.
Co to jest medytacja? Wprowadzenie dla początkujących
Najważniejsze, by wiedzieć, że medytacja nie jest techniką polegającą na pozbyciu się myśli czy emocji. Chodzi o skupienie umysłu, w którym jesteśmy świadomi pojawiających się myśli i potrafimy wytworzyć między sobą a nimi dystans, tzn. przyglądać się im bez utożsamiania się z nimi i bez prób wpływania na nie. Jeśli potrafimy obserwować zarówno myśli, jak i swoje reakcje na nie - potrafimy medytować. Co ważne, w medytacji nie chodzi o osiągnięcie mistrzostwa. Wówczas Dalajlama mógłby już dawno dać sobie spokój; widocznie chce nadal czerpać korzyści z tej prostej i pięknej techniki.
Trening dla mózgu, który koi ciało i umysł
Ponieważ nasze mózgi rozwijają się przez całe życie, możemy je trenować tak jak mięśnie. I choć z wiekiem tracimy szare komórki, dzięki medytacji możemy spowolnić ten proces, gwarantując sobie szereg dodatkowych korzyści:
Większa stabilność emocjonalna – badania nad medytacją wykazały wzrost substancji szarej w korze przedczołowej mózgu, odpowiedzialnej za podejmowanie decyzji, analizę otoczenia i regulowanie emocji. Im więcej szarych komórek mamy w tej części mózgu, tym lepiej potrafimy sobie radzić z uczuciami. Badacze pozostają zgodni co do pozytywnego wpływu medytacji na rozbudzenie współczucia i samoświadomości.
Zmniejszony poziom lęku – liczne ścieżki neuronowe, między innymi te odpowiadające za uczucie strachu i poczucie zmysłów łączą się w przyśrodkowej korze przedczołowej. W sytuacjach niepokoju ta część mózgu sprawia, że zaczynamy czuć się wystraszeni. Medytacja zasadniczo rozluźnia te ścisłe połączenia neuronalne, tak, że silna relacja lękowa nie uruchamia się. Medytacja znacząco zmniejsza napady lęku i pozwala nam ocenić sytuację bardziej racjonalnie.
Obniżony poziom stresu – podczas medytacji ciało migdałowate odpowiedzialne za generowanie negatywnych emocji, agresję i reakcje obronne ulega zmniejszeniu. Kiedy jesteśmy zestresowani ciało migdałowate uruchamia w nas reakcję walki lub ucieczki. Dzięki medytacji możemy zmniejszyć aktywność tej części mózgu, co będzie skutkowało zmniejszoną ilością niepokoju i stresu. Podczas medytacji osłabieniu ulegają także związki między ciałem migdałowatym a korą przedczołową mózgu, co oznacza, że stresujące bodźce pobudzają nas w mniejszym stopniu.
Zwiększona żywotność i odporność organizmu – działanie medytacji na ciało migdałowate (m.in. związane z emocjami i emocjonalnymi wspomnieniami) pozwala na szybki powrót do siebie po urazie lub stresie. Medytacja wzmacnia także odporność, ponieważ doprowadza do równowagi między układem sympatycznym (pobudzającym) i parasympatycznym (regenerującym).
Wzmocnienie pamięci – Naukowcy wskazują, że medytacja odpowiada za wzrost szarych komórek w hipokampie, a więc części mózgu odpowiedzialnej za pamięć i uczenie się. Osoby praktykujące medytację potrafią się skupić mimo utrudnień, co zwiększa wydajność pracy mózgu i umiejętność przyswajania nowych informacji, tym samym poprawia pamięć.
Dlaczego medytacja działa? Co takiego dzieje się w mózgu?
W stanie medytacji przechodzimy przez różne etapy relaksacji. Już po 20 minutach, nasze mózgi wykazują radykalne zmiany aktywności. Płat czołowy odpowiedzialny za planowanie, racjonalność, emocje i świadomość siebie podczas medytacji „odłącza się” umożliwiając nam oddzielenie się od poczucia własnego ja. Tempo pracy wzgórza, które przesyła bodźce zmysłowe zostaje spowolnione. Spowolnieniu ulegają również procesy w płacie ciemieniowym (odpowiedzialnym za przetwarzanie danych z otoczenia, poczucie czasu i przestrzeni) i układzie siatkowym, (który koordynuje impulsy odpowiedzialne za czuwanie, sen i świadomość).
Wpływ medytacji na poszczególne fale mózgowe
Największe zmiany dotyczą aktywności bioenergetycznej mózgu. Podczas medytacji, mózg wykazuje głównie aktywność fal theta związanych ze zrelaksowanym stanem umysłu. Medytacja wpływa jednak na wszystkie pięć rodzajów fal mózgowych wywołując szereg pozytywnych reakcji.
Fale alpha – występują na początku medytacji, kiedy próbujemy przejść do głębszego stanu relaksu. Naturalnie pojawiają się po przebudzeniu i przed zaśnięciem, w chwilach relaksu.Oscylują na poziomie częstotliwosci od 8 do 13 Hz.
Wzmacniają autonomiczny układ nerwowy
Obniżają ciśnienie krwi i tętno
Uspokajają umysł przez obniżenie produkcji hormonów stresu (głównie kortyzolu)
Fale beta – te fale mózgowe występuja w zakresie częstotliwości od 12 do 28 Hz. Uaktywniają się, kiedy mózg pracuje nad zadaniami zorientowanymi na cel takimi jak planowanie czy zastanawianie się nad rozwiazaniem problemu. Dzięki medytacji fale beta:
Pomagają utrzymać stan uważności
Poprawiają koncentrację
Fale theta – w medytacji fale theta występują najczęściej. Uaktywniają się także podczas transu, hipnozy, marzeń sennych oraz w trakcie wykonywania czynności automatycznych takich jak jazda samochodem czy prasowanie. Ich zakres to 4 – 7 Hz. Na tej częstotliwości tok myśli staje się niespójny i zanikają związki logiczne, co wyraźnie widać na przykładzie myślenia w czasie marzeń sennych. W medytacji fale te zapewniają następujące korzyści:
Zapewniają pozytywny stan psychiki i głębokie odprężenie
Rozwijają myślenie kreatywne
Ułatwiają proces zapamiętywania
Poprzez obniżenie stresu i niepokoju zapewniają wewnętrzną równowagę
Pozwalają na kontrolowanie bólu fizycznego, w skrajnych przypadkach nawet krwawienia
Fale gamma – medytacja powoduje rownież wzrost fal mózgowych gamma. Te fale są związane z intensywnym skupianiem uwagi i rzadko występują w regularnej pracy mózgu. Zapewniają następujące korzyści:
Zmniejszają niepokój i strach oraz zwiększają pozytywne emocje
Zmniejszają stany i objawy depresyjne
Fale delta – to najwolniejsze spośrod wszytskich fal mózgowych o zakresie 0-3 Hz. Są związane z najgłębszą fazą snu. Odpowiedni sen ma ogromne znaczenie dla relaksacji umysłu i poprawy zdolności myślenia. Fale delta w medytacji:
Zwiększają produkcję hormonów przeciwdziałającym procesom starzenia się, odmładzają ciało i umysł
Pomagają odczuwać współczucie i empatię, poprawiają inteligencję społeczną i zdolność unikania konfliktów
Ułatwiają szybkie gojenie się ran
Poprawiają jakość snu
Jak dużo i jak często powinniśmy medytować?
Medytacja jest jednocześnie najprostszą i najtrudniejszą rzeczą pod słońcem. Aby zacząć nie potrzebujemy absolutnie niczego, nie musimy nic zmieniać w naszym życiu, możemy praktykować wszędzie tam, gdzie zamknięcie oczu jest bezpieczne. Jednak wytrwanie w stanie skupienia okazuje się niebywale trudne. Dlatego warto próbować różnych technik medytacyjnych (koncentracja umysłu na dźwięku, mantry, ćwiczenia oddechowe, mindfulness, medytacja w ruchu, wizualizacje i afirmacje), by odkryć tą odpowiednią dla siebie. Warto podjąć wysiłek regularnej, najlepiej codziennej praktyki. Można spróbować myśleć o medytacji jak o przerwie lub nagrodzie, na którą zasługujemy. Wystarczy 5 minut każdego dnia – korzyści są nie do przecenienia.